Γράφει η Νικολέτα Δογορίτη
Είναι περιττές οι συστάσεις για τη ζωή και το έργο ενός από τους σημαντικότερους έλληνες φιλοσόφους και επιστήμονες της αρχαιότητας. Ο Αριστοτέλης, μεγάλη μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, γεννημένος στα 384 π. Χ. στη Μακεδονία, είναι -μεταξύ πολλών άλλων- ο ΄΄δημιουργός της λογικής΄΄, καθώς το σύνολο των έργων του (σε φιλοσοφία, ρητορική, πολιτική, φυσική, ποίηση, θέατρο, βιολογία κ.α.) συνιστούν και το πρώτο οργανωμένο σύστημα της Δυτικής Φιλοσοφίας.
Ποικίλλες και πρωτοποριακές θεωρίες έχουν ειπωθεί από τον ίδιο, με πολλές από αυτές να αποτελούν βάσεις για τον σκεπτόμενο άνθρωπο του σήμερα. Ποιές είναι, λοιπόν, αυτές οι σύντομες, άκρως συνειδησιακές απαντήσεις που έδωσε ο Αριστοτέλης για τη ζωή μας;
1) ΄΄Αυτοί που μελέτησαν τον τρόπο διακυβέρνησης των ανθρώπων, πρέπει να έχουν πεισθεί πως η τύχη των εθνών εξαρτάται από την εκπαίδευση των νέων.΄΄
Δυστυχώς, ζούμε σε μία χώρα που εδώ και τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες ματώνει από την απουσία των νέων. Με το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όλο και περισσότεροι φοιτητές εγκαταλείπουν την Ελλάδα με προορισμό ένα ξένο πανεπιστήμιο, στο οποίο -αν μη τι άλλο- οι κόποι τους θα αποφέρουν καρπούς. Φαινόμενο που ναι μεν υπέστει μεγάλη ύφαιση κατά τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης, αλλά και που παρέμεινε δε στο προκύνειο ως προοπτική, μα το κυριότερο, ως ελπίδα των παιδιών. Η ελλειπής μάθηση στα σχολία, η πλήρης αδιαφορία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για την καλλιέργια της κοινωνικοπολιτικής, καλλιτεχνικής και πάνω απ΄όλα νοητικής παιδείας, απωθεί τους νέους από μια χώρα που δεν έχει καμία άλλη σανίδα σωτηρίας από τους ίδιους. Είναι το μέλλον ενός τόπου τα παιδιά, κι όταν εκείνα δεν έχουν μάθει να παλεύουν για αυτόν, ή έχουν μάθει να παλεύουν για έναν άλλον, τότε υπάρχει μέλλον;
2)΄΄ Η γενναιότητα είναι προτιμότερη από τη σύνεση.΄΄
Μεγαλώσαμε σε μια κοινωνία, σε μια οικογένεια όπου δέσποζαν -και ακόμη δηλαδή- αξιωματικά δεχόμενοι κανόνες για το πως είναι ”ορθό” να ζει κανείς. Πως να ντύνεται, τι να τρώει, με ποιόν να κάνει παρέα, πότε να παντρεύεται, πώς να -μην- εκφέρει πολιτικό λόγο, παρά στα πασχαλινά τραπέζια μεταξύ συγγενών, τι να ψηφίζει και ούτω καθεξής. Με μια, εν ολίγοις, ”συνετή” αισθητική. Ωστόσο σήμερα -και ευτυχώς, αν με ρωτάτε- βλέπουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους να μην λογαριάζουν τι είναι ”κοινωνικά συνετό” πιο πολύ από το τι είναι ”προσωπικά αναγκαίο”. Βγαίνουν και φωνάζουν στους δρόμους, διεκδικούν καλύτερες συνθήκες εργασίας, αγκαλιάζουν δημόσια και χωρίς φόβο αυτόν που αγαπούν, φοράνε όσα τους κάνουν χαρούμενους, μιλάνε ανοιχτά για όλη τη βία που έχουν δεχτεί και γίνονται ασπίδα για όποιον άδικα θρηνεί τα δεδομένα. Κάτι μέσα μου μού λέει πως οι άνθρωποι σήμερα ίσως και να διαβάζουν περισσότερο Αριστοτέλη!
3)΄΄Κανένας δεν αγαπάει πραγματικά εκείνον που φοβάται.΄΄
Κι αμέσως μετά από τη αναγεννησιακή χαρά των παραπάνω, έρχεται η συνειδητοποίηση του ανεξίτηλου πόνου και εξευτελισμού που έχει δεχθεί η πλειοψηφία των οικογενειών. Τα τελευταία δύο χρόνια οι ειδήσεις έχουν γεμήσει στην -όχι- καλύτερη από εκμετέλλευση ηλικιωμένων και στην χειρότερη από γυναικοκτονίες, παιδοκτονίες, βασανισμούς ζώων… Το οικογενειακό κουκούλι έχει μετατραπεί σε κλουβί φυλάκισης για όσους ποτέ δεν αγαπήθηκαν. Και που οι ίδιοι πια έχουν ξεχάσει ν’ αγαπούν. Δεν μπορούν να αγαπήσουν. Ούτε τα παιδιά τους, ούτε τη μάνα τους, ούτε τον άντρα τους. Γιατί φοβούνται. Τους φοβούνται. Πριν χρόνια, ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς, ο Ζαν-Πωλ Σαρτ είχει πει πως ”η κόλλαση είναι οι άλλοι” και πολύ φοβάμαι πως είχε δίκιο.
4)΄΄Ό κατασκευαστής δεν μπορεί να είναι ούτε ο μόνος, ούτε ο καλύτερος κριτής του έργου του.΄΄
Αλλάζοντας κλίμα, ευθύς αμέσως, έρχομαι να σταθώ στις σκέψεις του Έλληνα φιλοσόφου γύρω από την ανάγκη των ανθρώπων να είναι αψεγάδιαστοι, άρτιοι σε ό,τι κάνουν και σε όσα είναι. Από τη φύση μας ανασφαλείς, μας είναι δύσκολο να δεχτούμε κριτική για τον κόπο και το αποτέλεσμα που έχουμε φέρει. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή δεν εμπιστευόμαστε εύκολα την κρίση ενός άλλου, είτε επειδή δυσκολευόμαστε -πολλές φορές- να δούμε ότι έχει δίκιο και προτιμούμε να μην δώσουμε χώρο στην ανταλλαγή των απόψεων. Διαδικασία η οποία έχει ως μόνο σκοπό της την εξέλιξη και των δύο θεωριών. Ευτυχώς, με την εντατικότατη ενασχόλησή μας με τα κοινωνικά δίκτυα έχουμε εξοικειωθεί αρκετά στην πρόσληψη νέων πληροφοριών και οπτικών γωνιών του ίδιου ζητήματος, γεγονός που μας καθιστά πιο ανοιχτούς και δεκτικούς στη αυτοκριτική, αλλά και σε μεγάλο βαθμό στην κριτική των άλλων, ιδίως όταν αυτή είναι ουσιαστική και χρήσιμη.
5)΄΄Οι συμφορές ενώνουν τους ανθρώπους.΄΄
Κλείνοντας, νομίζω ότι και μόνο η φράση αυτή του Αριστοτέλη είναι αρκετή για να μας κάνει να φέρουμε στο νου λέξεις όπως ”πυρκαγιά”, ”Τουρκία”, ”Τέμπη”, ”Ουκρανία”, ”Πάτρα” κλπ. κλπ. Και μαζί με αυτές τις λέξεις να φέρουμε και εικόνες παιδιών που ουρλιάζουν στο Σύνταγμα, πυροσβεστών που κλαίνε, σωρούς από σακούλες γεμάτες τρόφιμα που ταξιδεύουν στο Αιγαίο, μανάδων άγνωστες μεταξύ τους που αγκαλιάζονται σφιχτά. Γιατί ναι, μέσα σε όλα αυτά, έχουμε μόνο ο ένας τον άλλον.
Αυτά.
Μαζί με το δάσκαλό του Πλάτωνα αποτελεί σημαντική μορφή της φιλοσοφικής σκέψης του αρχαίου κόσμου, και η διδασκαλία του διαπερνούσε βαθύτατα τη δυτική φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη μέχρι και την Επιστημονική Επανάσταση του 17ου αιώνα. Υπήρξε φυσιοδίφης, φιλόσοφος, δημιουργός της λογικής και ο σημαντικότερος από τους διαλεκτικούς της αρχαιότητας.
Το σύνολο της επιρροής του συχνά τον κατατάσσει μεταξύ των κορυφαίων παγκοσμίων προσωπικοτήτων όλων των εποχών με τη μεγαλύτερη επιρροή, μαζί με τον δάσκαλο του, τον Πλάτωνα, και τον μαθητή του, τον Μέγα Αλέξανδρο.
